Η πίστα της Monza, επίσημα “Autodromo Nazionale di Monza”, γνωστής και ως “Ναός Της Ταχύτητας”, κλείνει φέτος έναν αιώνα “ζωής”. Αποτελεί τη 3η κατά σειρά πίστα “ειδικής χάραξης” μετά από αυτές του Brooklands και της indianapolis και είναι η παλαιότερη της Ευρώπης. Η Monza στο πέρασμα του χρόνου γνώρισε πολλές μεγάλες στιγμές του μηχανοκίνητου αθλητισμού, τόσο με τη καλή έννοια όσο και με την αρνητική, καθώς σε αυτή έλαβαν χώρα μία πληθώρα αγώνων, αλλά και πολλά ατυχήματα με, δυστυχώς, πολλούς νεκρούς και ακόμα περισσότερους τραυματίες. Ας δούμε λοιπόν την ιστορία της εμβληματικής πίστας από το 1922, μέχρι και σήμερα.
Από τη κατασκευή μέχρι το τέλος του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου (1922-1948)
Η αρχική κατασκευή της Monza, ξεκίνησε το Μάιο του 1922 και ολοκληρώθηκε τον Ιούλιο του 1922, με τη συνδρομή 3500 εργατών. Η κατασκευή της χρηματοδοτήθηκε από το Milan Automobile Club (Λέσχη Αυτοκινήτου του Μιλάνου), η οποία και δημιούργησε την Societa Incremento Automobilismo e Sport (Εταιρεία Υποστήριξης Μηχανοκίνητου Αθλητισμού & Αθλητισμού), η οποία θα αναλάμβανε τη λειτουργία της.
Η αρχική της χάραξη, είχε συνολικό μήκος 10 χιλιόμετρα και αποτελούνταν από μία ασφάλτινη πίστα μήκους 5,5 χιλιομέτρων καθώς και από ένα τσιμεντένιο οβάλ μήκους 4,5 χιλιομέτρων. Τα επίσημα εγκαίνια έλαβαν χώρα στις 3 Σεπτεμβρίου 1922, με τη πίστα να φιλοξενεί μία εβδομάδα μετά, στις 10 Σεπτεμβρίου 1922, το Ιταλικό Grand Prix. Κάπως έτσι, ξεκινάει η ιστορία της Monza στη παγκόσμια ιστορία του μηχανοκίνητου αθλητισμού. Βέβαια, κάποια ατυχήματα που έλαβαν χώρα στα επόμενα χρόνια, έμελλε να αμαυρώσουν το όνομα της για αρκετό καιρό.
Το 1928, λαμβάνει χώρα το χειρότερο μέχρι και σήμερα ατύχημα, στην ιστορία του μηχανοκίνητου αθλητισμού της Ιταλίας, με το θάνατο του Emilio Materassi καθώς και ακόμη 27 θεατών, κατά τη διάρκεια του Ιταλικού Grand Prix του 1928. Από το 1929 έως και το 1932, ο αγώνας διεξαγόταν μόνο στο οβάλ κομμάτι της πίστας. Δυστυχώς, ωστόσο, το 1933, στον υποστηρικτικό αγώνα του Ιταλικού Grand Prix, άλλοι 3 άτυχοι οδηγοί (Giuseppe Campari, Baconin Borzacchini, Stanislaw Czaykowski) πέθαναν σε ατυχήματα. Από το 1934 μέχρι και το 1948, έγιναν αρκετές διαδοχικά αλλαγές και τροποποιήσεις στη χάραξη της πίστας, προκειμένου να εξαλειφθούν τα θανατηφόρα ατυχήματα, όπως φαίνεται στις διαδοχικές φυτογραφίες που ακολουθούν :
Μεταξύ 1938 και 1939, η Monza υπέστη μία εκτενή επισκευή και βελτίωση, με τη κατασκευή νέων stand και εισόδων στη πίστα, στρώσιμο νέου ασφαλτοτάπητα, καθώς και τη προσθήκη δύο στροφών στο νότιο τμήμα της πίστας και την αφαίρεση του οβάλ ring από τη χάραξη που χρησιμοποιούνταν. Απο το 1939 έως και το 1954, η χάραξη για το Grand Prix, είχε μήκος 6,3 χιλιόμετρα, όπως φαίνεται και στην εικόνα που ακολουθεί.
Μετά το πέρας του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου το 1948, έγιναν εκτεταμένες εργασίες συντήρησης και επισκευής στη Monza, από φθορές που προήλθαν τόσο από τη χρήση που έκανε ο στρατός όσο και από την απουσία των εργασιών τακτικής συντήρησης, σε διάστημα μόλις 2 μηνών, με τη πίστα να είναι έτοιμη και να φιλοξενεί στις 17 Οκτωβρίου του 1948, ξανά, το Ιταλικό Grand Prix.
Η Monza στη δεκαετία του ’50 και του ’60
Το 1954, ξεκινούν ξανά οι εργασίες προκειμένου να μεταβληθεί (ναι, πάλι) η χάραξη της πίστας αλλά και να γίνουν πρόσθετες υποδομές για τη καλύτερη φιλοξενία τόσο των θεατών όσο και των ομάδων. Ακολούθησαν αλλαγές στη χάραξη της πίστας, οι οποίες αποτελούσαν δύο μεμονωμένα μέρη, την βασική πίστα και το οβάλ, τα οποία είχαν μήκος 5,75 χιλιόμετρα και 4,25 χιλιόμετρα αντίστοιχα, με τη δυνατότητα να μπορούν να ενωθούν, για να δημιουργηθεί ξανά η χάραξη των 10 χιλιομέτρων, όπως φαίνεται στις φωτογραφίες.
Η Λέσχη Αυτοκινήτου Της Ιταλίας οργάνωσε τον Ιούνιο του 1957 και τον Ιούνιο του 1958, τον αγώνα “Race Of Two Worlds”, όπου για πρώτη φορά υπήρξε μία ευθεία αναμέτρηση των Indycar από τις ΗΠΑ με τα μονοθέσια της Formula 1 της Ευρώπης. Ο αγώνας είχε συνολική διάρκεια 189 γύρους ή 800 χιλιόμετρα, μοιρασμένα σε 3 heat-races των 63 γύρων έκαστο. Αξίζει να σημειωθεί πως το ανώμαλο οβάλ κομμάτι της πίστα δημιούργησε πολλές δυσκολίες στα αγωνιστικά των ευρωπαίων, με αποτέλεσμα και τις δύο χρονιές, ο συγκεκριμένος αγώνας να κερδηθεί από τα Indycar.
Τη χάραξη των 10 χιλιομέτρων για τις χρονιές 1955,1956,1960 και 1961 επέλεξε η FIA στα πλαίσια του θεσμού της Formula 1, με τους Stirling Moss και Phil Hill (ο οποίος έγινε και ο πρώτος Αμερικανός οδηγός που κέρδισε Grand Prix στη Formula 1) να βρίσκονται στο πρώτο σκαλί του βάθρου. Ωστόσο, άλλο ένα ατύχημα το 1961, έλαβε χώρα στη πίστα της Monza.
Όταν το μονοθέσιο του Wolfgang von Trips συγκρούστηκε με τη Lotus του Jim Clark, το μονοθέσιο του Trips εκτοξεύτηκε προς την εξέδρα των θεατών, παρασύροντας στο θάνατο, τόσο τον ίδιο όσο και 15 θεατές. Παρότι το συμβάν δεν έλαβε χώρα στο οβάλ ring της Monza, η Formula 1 περιορίστηκε στην ασφάλτινη χάραξη του σιρκουί, με το οβάλ να κάνει τη τελευταία του εμφάνιση στη ταινία “Grand Prix”. Μετά το Grand Prix του 1966 και άλλο ένα ατύχημα στα πλαίσια του αγώνα “1000 km Of Monza” το 1968, έγιναν επιπλέον προσθήκες δύο chicane προκειμένου να μειωθεί η ταχύτητα των αγωνιστικών.
Το 1969, το γνωστό banking του οβάλ χρησιμοποιήθηκε για μία τελευταία φορά στον αγώνα “1000 km Of Monza” πριν αυτός μεταφερθεί εξ’ ολοκλήρου στο ασφάλτινο circuit. Πλέον, χρησιμοποιείται μία φορά το χρόνο στο “Monza Rally”, ενώ το 2021, έπειτα από μισό και πλέον αιώνα, αποτέλεσε μέρος διαδρομής αγωνιστικού θεσμού διοργανωμένο από την FIA.
Από το 1970 στο σήμερα
Καθώς η τεχνολογία και η αεροδυναμική εξελίσσονταν από τη δεκαετία του ’70 και έπειτα, αλλά και με διάφορες επιφυλάξεις και μέτρα βελτίωσης της ασφάλειας στις πίστες να έχουν αρχίσει να λαμβάνονται από τη δεκαετία του ’90 και έπειτα από τους θανάτους των Ayrton Senna και Roland Ratzenberg, η Monza δέχτηκε ξανά αλλεπάλληλες αλλαγές στη χάραξη της προκειμένου να έλθει στη μορφή που έχει σήμερα. Παρακάτω, απεικονίζονται οι διαδοχικές αλλαγές στη χάραξη της πίστας από το 1972 μέχρι και στη τελική της, σήμερα (η οποία παραμένει από το 2000 και έπειτα) :
